نماتد ریشه
اندام ریشه در گیاهان قسمتی از ساختار زیرزمینی گیاه است که وظیفه جذب آب و عناصر غذایی، ثبات گیاه و انتقال مواد غذایی را بر عهده دارد. ریشه ها به صورت پیچیده و شبکه ای از بافت‌های ریشه تشکیل می شوند که به عمق خاک پیش می روند و به طول و عرض گسترش می یابند. وظایف اصلی ریشه در گیاهان عبارتند از: جذب آب و عناصر غذایی از خاک و انتقال آنها به بخش‌های دیگر گیاه، تثبیت گیاه در خاک و ایجاد استحکام و پایداری، تبادل گازها (مانند تبادل هوا و تنفس) با خاک و محیط اطراف، تخمین از قابلیت آبدهی و تغذیه و شرایط رشد منطقه اطراف. در ادامه بیماری نماتد ریشه و راه های کنترل ان بیان شده است:
بیماری نماتد ریشه یک بیماری عفونی است که توسط انواع مختلف از نماتدها ایجاد می شود. این نماتدها به عنوان آفات گیاهی شناخته می شوند و به ریشه ها حمله کرده و آنها را تحت تأثیر قرار داده و باعث آسیب و ضعف گیاه می شوند. بیماری نماتد ریشه می تواند در گیاهان مختلف از جمله محصولات کشاورزی، درختان، گیاهان زینتی و گل‌ها رخ دهد. نماتد ریشه گرهـی، جـنس .spp Meloidogyn دامنـه وسـیعی از محصولات که شامل سبزیجات، گیاهان زراعی، باغی و علف های هرز می باشد را آلوده می کند. به اين نماتدها، نماتدهای غده، گال و گره ريشه نيـز گفتـه می شود .
نماتدها موجودات كرمی شكل و كـوچكی هـستند كه با چشم غير مسلح ديده نمی شوند و در خاك و ريشه گياهان زندگي می كنند. آنها با تغذيه از ريشه ها به گياهان صدمه می زنند و جذب آب و مواد غـذايی از خاک را مختـل مـی كننـد. ايـن نماتدها در نواحی گرمسيری و معتدل دنيـا پراكنـدگی بيـشتری دارنـد و باعـث كـاهش كمـی و كيفـی محـصولات كـشاورزی مختلفی می شوند.
علائم آلودگی ریشه گیاهان به نماتد:
علایم آلودگی گیاهان به نماتد ممکن است متنوع باشد و بسته به نوع نماتد و گونه گیاه مورد تأثیر قرار گرفته، متفاوت باشد. نشانه های آلودگی به دليل تـورم و گـره ای شـدن ريـشه هـا اغلب به آسانی تشخيص داده شوند. در مزرعه، مناطق آلـوده به صورت لكـه هـايی دارای گياهـان صـدمه ديـده، زرد رنـگ و كوچك ظاهر می شوند و در هوای گرم علی رغم مرطوب بـودن جمعيت نماتد، نوع گياه ميزبان، شرايط كشت و زمـان آلـودگی متفاوت است، گياهان بسيار آلوده محصول كمتری توليد می كنند و ممكن است نهايتاً بميرند.
1. رشد ضعیف گیاهان آلوده به نماتد: گیاهانی که تحت تأثیر نماتدها قرار می گیرند، ممکن است رشد ضعیفی داشته باشند. به طور کلی آنها به طور عمومی کوچکتر و ضعیف تر از گیاهان سالم می باشند.
2. زرد شدن برگ‌ها: برخی از گونه های نماتد ها می توانند منجر به زرد شدن برگ ها شوند. این زرد شدن ممکن است به صورت عمومی در گیاه یا در برگ‌های مشخصی رخ دهد.
3. خشک شدن و تلف ریشه ها: گیاهان آلوده به نماتدها ممکن است دچار خشک شدن و تلف ریشه‌ها شوند. این باعث کاهش توانایی گیاه در جذب آب و مواد غذایی می شود و ممکن است منجر به آسیب و ضعف عمومی گیاه شود.
4. تورم و تغییر رنگ ریشه‌ها: در برخی موارد، نماتدها می توانند باعث تورم ریشه ها و تغییر رنگ آنها به صورت قهوه ای یا سیاه شوند. این علایم معمولاً در نقاط تماس مستقیم با نماتدها مشاهده می شود.
5. علاوه بر علایم فوق، آلودگی گیاهان به نماتد می تواند منجر به عوارض دیگری نیز شود، از جمله ریزش برگ‌ها، تغییر در فعالیت رشدی گیاه (مانند توقف رشد شاخه ها)، تغییر در شکل و اندازه ی گیاه و کوچک شدن میوه‌ها. بنابراین برای تأیید تشخیص و شناسایی دقیق، بهتر است با کارشناسان کشاورزی و باغبانی مشورت کنید.
روش های انتشار نماتد در گیاهان:
روش های مختلفی برای انتشار و گسترش نماتد در گیاهان وجود دارد.
- خاک آلوده: خاک آلوده به نماتدها یکی از عوامل اصلی انتشار آنها است. نماتدها می توانند در خاک به صورت تخم، لارو، یا حتی به صورت بالغ زندگی کنند. هنگامی که گیاهان در خاک آلوده به نماتدها رشد می کنند، احتمال آلودگی آنها به نماتدها افزایش می یابد.
- استرس های محیطی: برخی نماتدها می توانند در پاسخ به استرس های محیطی، مانند خشکسالی، حمله به گیاهان را شروع کنند. این استرس‌ها ممکن است منجر به تغییرات در سیستم دفاعی گیاه شوند و نماتدها را تشویق به حمله کنند.
- انتقال توسط حشرات: برخی نماتدها می توانند به صورت پارازیت درون حشرات زندگی کنند. در این حالت، حشرات با حمله به گیاهان سالم، نماتدها را به گیاهان دیگر منتقل می کنند.
- انتقال توسط آب: برخی نماتدها می توانند توسط آب به گیاهان منتقل شوند. این انتقال معمولاً از طریق آبیاری با آب آلوده به نماتدها، آبهای سطحی یا حتی باران رخ می‌دهد.
- انتقال توسط ابزار و تجهیزات: نماتدها ممکن است توسط ابزار و تجهیزات کشاورزی یا باغبانی، مانند لوازم باغبانی، توزیع شوند. اگر این ابزارها به طور ناقص تمیز شوند، می‌توانند منجر به انتقال نماتدها به گیاهان سالم شوند. برای کاهش ریسک آلودگی گیاهان به نماتدها، می توانید اقدامات اصلاحی متعددی انجام دهید، از جمله استفاده از خاکی با کیفیت و آلوده به نماتدها نباشد، اعمال مدیریت یکپارچه تر بر روی بیماری‌های گیاهی و حشرات، رعایت بهداشت در استفاده از ابزارهای کشاورزی و تجهیزات، و استفاده از روش‌های بهینه آبیاری.
- جابـه جـایی بذر، قلمه، نشا، چسبيدن خـاک آلـوده بـه ماشـين آلات كشاورزی، پاهای دام هنگام چرا و كـارگران در مزرعـه و اســتفاده از آب آبيــاری آلــوده از دیگر راه هــای گــسترش ايــن نماتدهاست.
راهکارهای کنترل و درمان نماتد در گیاهان:
1. استفاده از نماتدکش ها
نماتدکش ها عبارتند از ترکیبات شیمیایی که برای کنترل نماتدها استفاده می شوند. این ترکیبات معمولاً به صورت خاکی یا سیستمیک(از طریق جذب و حرکت در گیاه) مورد استفاده قرار می گیرند.
2. استفاده از گیاهان مقاوم
برخی از گیاهان مقاوم به نماتدها هستند و می توانند به عنوان یک روش طبیعی برای کنترل نماتدها مورد استفاده قرار گیرند. این گیاهان معمولاً ترکیبات دفاعی طبیعی دارند که می‌تواند به گیاه در مقابل حملات نماتدها کمک کند.
3. کنترل بیولوژیکی
استفاده از عوامل زنده، مانند قارچ‌ها، باکتری‌ها و آنتاگونیست‌ها، به عنوان مهارکننده‌ها (بهره‌برداران) برای کنترل نماتدها در گیاهان می تواند کمک کند. این روش معمولاً بی خطر برای محیط زیست و سایر موجودات است.
4. مدیریت فیزیکی خاک
تغییرات فیزیکی در خاک، مانند تغییر ساختار خاک و استفاده از روش‌های آبیاری مناسب می تواند به کنترل نماتدها کمک کند. برخی از روش‌های فیزیکی مانند گرم کردن خاک (سوزاندن خاک) نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
5. استفاده از کاشت توام
انتخاب گیاهانی که با هم کشت می شوند و میزبان نماتد نیستند، می توانند به تعادل بیولوژیکی در سیستم گیاه-نماتد کمک کنند و کنترل نماتدها را تسهیل کنند. مهم است برای کنترل و درمان نماتدها، به مشاوره کارشناسان کشاورزی و باغبانی اکتفاء کنید.
6. کنترل و اصلاح pH خاک بستر و آب مورد استفاده در آبیاری
به دلیل استفاده زیاد و غیراستاندارد از خاک‌های بستر و آبیاری و کوددهی بیش از حد، این خاک‌ها دارای pH قلیایی هستند. نمات دها در محیط‌های قلیائی فعالیت می‌کنند و چنانچه pH یک خاک متمایل به اسیدی یا اسیدی باشد امکان فعالیت نماتد در این محیط بسیار سخت بوده و تقریبا غیرممکن است.