بیماری گموز یا پوسیدگی طوقه در گیاهان

گموز یا پوسیدگی طوقه و ریشه از مهمترین بیماری های درختان، مخصوصا درخت پسته است. در بین بیماری های پسته در ایران، پوسیدگی طوقه و ریشه ناشی از گونه های مختلف قارچ فیتوفتورا باعث خسارت شدید در باغ های آلوده می گردد و لذا دارای اهمیت ویژه ای است. بیماری انگومک یا گموز پسته در ایران، اولین بار در استان کرمان گزارش شد.

عامل بیماری گموز:

بیماری گموز پسته توسط چندین گونه شبه قارچ فیتوفتورا ایجاد می شود که همگی در خاک زندگی می کنند. عامل بیماری گموز می تواند با نهال یا خاک آلوده به باغ سالم وارد شود و با آب روان می توانند مسافت های طولانی را تا کیلومترها طی کنند. دوره های طولانی اشباع خاک موجب بالا رفتن خطر آلودگی می شود. درختان میوه در طول بهار و تابستان به گموز حساستر هستند و در فصل زمستان و دوره خواب حساسیت کمتری به این بیماری دارند.

علائم پوسیدگی طوقه در درختان

این بیماری علائمی مانند لکه برگی، سوختگی، سرخشکیدگی، پوسیدگی میوه، پوسیدگی طوقه و ریشه، پژمردگی، شانکر، زنگ و سفیدک را ایجاد می کنند. تغییر رنگ و زردی برگ ها از انتهای برگ شروع شده و پس از مدتی تمام سطح برگ را فرا گرفته و باعث بدشکل شدن و ریزش برگها می گردد که در نهایت  با پیشرفت بیماری، قارچ عامل بیمارى باعث خشک شدن درخت می شود. 

در فصل بهار علائم این بیماری به صورت سرخشکیدگی شاخه ها و مرگ درخت می باشد. فصل تابستان ارقام حساس علی رغم سبز بودنن برگها دچار خشکی و ریزش می شوند، بنابراین باید در مناطقی که بافت خاک اطراف طوقه سنگین باشد می بایست ارقام مقاوم به بیماری را کشت کرد. در دو فصل پاییز و زمستان نیز نشانه بیماری به صورت باقی ماندن برگ های درختان آلوده و عدم خزان دیده می شود.

عوامل موثر در بیماری گموز:

• بافت و ساختمان خاک

نوع ساختمان و بافت خاک و چگونگی قرار گرفتن لایه های خاک بر روی همدیگر بر روی بیماری پوسیدگی طوقه تاثیر گذار می باشد. به طور مثال بافت هایی از خاک که بیشتر حالت رسی دارند و میزان رس خاک همراه با عمق خاک افزایش می یابد، باعث افزایش ظرفیت نگهداری آب در خاک، افزایش خفگی ریشه ها و حساس شدن ریشه ها به گموز می شود.

وجود لایه سخت زیرین که در هنگام کاشت شکسته نشده است، باعث تشدید بیماری می گردد. در بیشتر موارد برداشت خاك سطحی بین ردیف ها تا عمق 30 تا 50 سانتیمتری به نحوی که درختان به اندازه 20 تا 30 سانتیمتر و یا بیشتر بالاتر از محل آبیاری قرار گیرند باعث کاهش قابل ملاحظه در مرگ و میر درختان می گردد.

• شوری 

برخی ارقام حساس در اثر تنش های شوری بیشتر در معرض بیماری گموز قرار می گیرند. شوری خاک و آب یکی از عوامل بسیار تاثیرگذار در شدت بیماری پوسیدگی طوقه می باشد. 

روش های مدیریت و کنترل بیماری گموز:

• استفاده از پایه های مقاوم

انتخاب و کشت گونه‌های پسته مقاوم به بیماری گموز می‌ تواند کمک کند تا خسارات ناشی از این بیماری کاهش یابد. در اغلب مناطق پسته کاری ایران از ارقام مختلف پسته اهلی با تنوع ژنتیکی زیاد به عنوان پایه استفاده می شود ولی اغلب آنها به گموز حساس هستند. تحقیقات انجام شده در خصوص مقاومت پایه های اهلی پسته به بیماری نشان داده که طوقه و ریشه دو پایه قزوینی و بادامی ریز زرند از مقاومت بالایی نسبت به گونه های فیتوفتورا برخوردار است. بقیه پایه ها سطوح مختلف حساسیت را نسبت به عوامل بیماری گموز نشان می دهند و رقم سرخس از سایر پایه ها حساستر است. بنه یا پسته وحشی نسبت به بیماری مقاوم است.

• مدیریت آبیاری

یکی از مهمترین پارامترهای مؤثر در کاهش آلودگی پوسیدگی طوقه و ریشه مدیریت آبیاری است. به طور کلی استفاده از سیستم های تحت فشار آبیاری به لحاظ کاهش میزان آب مصرفی نسبت به آبیاری غرقابی، کاهش زمان تماس طوقه و ریشه با آب و عدم اشباع خاک به مدت طولانی، برتری دارند. تأثیر نوع آبیاری در کاهش شدت آلودگی در باغ ها با پوسیدگی طوقه مشهودتر و در بسیاری از موارد باعث متوقف شدن مرگ ومیر درختان می شود.

مدیریت آبیاری باید به نحوی باشد که طوقه و ریشه های درختان پسته در معرض کمترین میزان رطوبت ناشی از آبیاری و یا آب آزاد در خاک قرار گیرند. برای این منظور ایجاد بند خاکی اطراف تنه درختان برای جلوگیری از تماس طوقه با آب باعث کاهش شدت بیماری در باغ و جلوگیری از آلودگی های جدید می شود. در باغ های آلوده نباید از غرقاب های سنگین و یا روش آبیاری گردشی استفاده گردد. در مواردی که میزان خسارت بیماری شدید باشد، کاهش میزان و دور آبیاری مفید است.

• نقش نمک های کلسیمی روی بیماری گموز

نمک های کلسیمی به ویژه سولفات کلسیم باعث کاهش بیماری می شوند.  کاربرد گچ در باغهای پسته برای مهار بیماری نقش مثبتی دارد. این ماده در بسیاری از باغ های آلوده مورد استفاده قرار گرفته و باعث کاهش مرگ و میر در باغ های آلوده شده است. مقدار گچ مورد استفاده در باغ ها از 20 تا 100 تن در هکتار متغیر است.

• مبارزه شیمیایی

 معالجه قسمت های آلوده طوقه و ریشه درختان با قارچکش های مسی مانند مخلوط بردو و اکسی کلرور مس به طور معمول توسط باغداران انجام می شود. در بعضی از موارد باغدران از آهک نیز برای ضدعفونی طوقه و ریشه استفاده می شود.

یکی از روش هایی که همواره برای کنترل بیماری پوسیدگی طوقه و ریشه ناشی از گموز در درختان میوه توصیه شده استفاده از قارچکش های سیستمیک و حفاظتی در محل طوقه و ریشه است ولی از آن جایی که درخت پسته بیشتر در مناطق کویری و سخت و غیر قابل نفوذ هستند، کاربرد یا حاشیه کویر کشت شده و دارای پوست نسبتا قارچکش ها روی طوقه و ریشه برای کنترل بیماری مؤثر نیست و این روش ممکن روی درختان جوان که پوست آنها نفوذپذیری بیشتری دارند مناسب باشد.

محلولپاشی قارچکش اِلیت تأثیر زیادی در کاهش آلودگی به عامل بیماری دارد. این ترکیب بعد از استفاده، به سرعت جذب شده و در گیاه پخش می شود. اثرات پیشگیری و معالجه کنندگی این سم به صورت اثر مستقیم روی بیمارگر و فعال شدن مکانیسم های دفاعی گیاه در برابر گونه های فیتوفتورا است. رعایت الگو و زمان استفاده از این قارچکش از عامل های بسیار مهم در خصوص میزان تأثیرگذاری آن بر روی بیماری است. 

• کنترل زیستی

تأثیر عوامل بیولوژیک در کنترل پوسیدگی طوقه و ریشه پسته ناشی از شبه قارچ فیتوفتورا در باغ های آلوده جهت کنترل این بیماری از اهمیت خاصی برخوردار است. با کنترل زیستی بیماری گموز با قارچ تریکودرما علاوه بر آن ترشح ترکیبات شیمیایی مختلف مانند آنزیم ها و آنتی بیوتیک ها، قدرت تحمل و یا خنثی سازی ترکیبات تولید شده توسط گیاهان و سایر میکروارگانیسم ها، باعث ایجاد و القاء مقاومت با تحریک گیاه به تولید زهرابه های سمی علیه بیمارگر و فعال نمودن مکانیسم های دفاعی و رشدی می شود.

به منظور کسب اطلاعات بیشتر می توانید با کارشناسان ما در ارتباط باشید.