امـروزه علاوه بـر تولید محصول، رسـیدن بـه کشـاورزی پایدار نیز بسـیار اهمیـت دارد. کشـاورزی پایدار بر پایه حفاظت از خاک، آب و گیاه انجام می شـود. در کشـاورزی پایدار سعی می شـود تولیـد محصولات کشـاورزی در آینده به خطـر نیفتد. اولین مرحلـه در تصمیم گیری برای مدیریت تولید پایدار، انتخاب روش های خاکورزی مناسب است. روش های خاکورزی، انـواع متفاوتـی دارنـد. همچنین روش های خاکورزی باید برحسـب شـرایط اقلیمی، امکانات و محدودیت هـای موجـود انتخـاب و اسـتفاده شـوند. بنابرایـن آگاهـی و شـناخت روش های خـاکورزی جدیـد نه تنها باعث کاهش هزینه های کشـاورزان می شـود بلکـه باعث حفاظت از خاک و رسـیدن به کشـاورزی پایدار نیز می شـود.

برای شروع کشت پاییزه با توجه به شرایط آب و هوایی منطقه، درجه حرارت و زمان بارندگی در آن منطقه یکسری اقدامات قبل از کاشت به منظور آماده سازی زمین انجام می شود. خاکورزی معمولا یکی از اقدامات قبل از کاشت پاییزه بوده که به منظور حفظ رطوبت و ایجاد شرایط مناسب جهت نفوذ آب درون خاک فراهم می کند. 

خاکورزی چیست؟

یکی از روش های مهم برای جلوگیری از بهم خوردن خاک، خاکورزی حفاظتی می باشد. مدیریت خشکسالی و تلاش برای نگه داشتن میزان بیشتری آب در زمین و همچنین مدیریت هزینه های تولید و بهبود وضعیت میزان ماده آلی خاک با انجام خاکورزی حفاظتی امکان پذیر می باشد. 

خاکـورزی حفاظتـی بـه مجموعـه ای از تکنیک هـا شـامل نگهـداری بقایـای گیاهـی در سـطح خـاک، تنـاوب زراعـی، کاربـرد کـود سـبز، کنتـرل عبـور و مـرور وسـایل و ماشــین های کشــاورزی و اســتفاده از بســترها یــا پشــته های عریــض گفتــه می شــود. ایـن نـوع خاکـورزی متشـکل از مجموعـه عملیاتـی اسـت کـه از کاهـش تعـداد عبـور و مــرور وســایل در مزرعــه تــا پــرورش محصــول بــدون خاکــورزی اولیــه و ثانویــه را در برمی گیــرد. 

مزایای خاکورزی حفاظتی

•  حفظ بقایای گیاهی درون خاک
• افزایش مقدار مواد آلی در خاک
• جلوگیری از فرسایش در اراضی دیم
• نگهداری رطوبت خاک
• افزایش حاصلخیزی خاک 
• از بین بردن علف های هرز
• کاهش هزینه های تولید محصول
• کاهش مصرف سوخت
• اصلاح بافت خاک احیای اراضی

تفاوت خاکورزی در مناطق گرمسیر و سردسیر

در مناطق گرم به دلیل تابش آفتاب اکثر اراضی آب خود را از دست داده و خشک می شوند. اراضی خشک به شدت سفت شده و برای کشت پاییزه نیازمند عملیات بیشتری برای آماده سازی زمین می باشد. در مناطق گرمسیری جنوب معمولا قبل از هر اقدامی یک نوبت آبیاری انجام می دهند تا خاک مقداری نرم شده و سپس اقدام به خاکورزی اراضی می کنند. دقت داشته باشید که عملیات خاکورزی نباید خیلی سنگین باشد تا باعث تخریب بستر کشت و رطوبت مورد نیاز گیاه شود. 

در مناطق سردتر، فصل پاییز بارندگی های اتفاق می افتد که بافت خاک را نرم و آماده خاکورزی قبل از کاشت پاییزه می کند. مهم ترین هدف از خاکورزی قبل از کاشت حفظ ساختار خاک قبل از کاشت می باشد که باید دقت شود بعد از اولین بارندگی و در زمان مناسب انجام شود. هنگام خاکورزی توجه به اینکه میزان بقایای گیاهی در سطح باقی بماند و محیط مناسبی برای رشد بذر و استقرار آن برقرار شود، بسیار حائز اهمیت است.

روش خاکورزی نواری

خاکورزی نواری یک روش برای خاکورزی می باشد که در آن نوارهای بستر بذر در میان بقایای گیاهی محصول قبلی ایجاد شده و بقایا دست نخورده باقی می مانند. در روش نواری، خاکورزی را هم جهت با ردیف های کاشت با عرض کم انجام می دهند. هدف از خاکورزی نواری به جا گذاشتن بقایای گیاهی بین ردیف های کاشت برای جلوگیری از فرسایش و ایجاد بستر مناسب برای رشد بذر می باشد.

به طور کلی سست کردن خاک در مسـیر کاشـت می توانـد برای رشـد گیاهچه مطلوب تر باشـد. این روش بـرای محصولات تابستانه بسـیار مناسب است. در این روش بـا اسـتفاده از یـک زیرشـکن یا کـودکار یا چندپیـش بر، کودهـا ازمیان شـیاربازکن های کاردی شـکل در پشـت پیشبرهـا به داخل خـاک ریخته می شوند.

روش خاکورزی پوششی

روش دیگر از خاکورزی، خاکورزی پوششی می باشد. در این روش بقایای گیاهی بر روی سطح خاک باقی مانده و با خاک مخلوط می شوند. در روش خاکورزی پوششی تمام سطح زمین به طور کامل شخم خورده و حداقل 30 درصد بقایا بر روی سطح می ماند. وقتی خاکورزی پوششی انجام می شود معمولا کشت را با شیاربازکن ها انجام داده چون این ادوات به راحتی از میان بقایای گیاهی عبور می کنند.

در این روش از ایجاد سله در سطح خاک جلوگیری می شود زیرا رطوبت ذخیره شده و آبشویی کاهش می یابد. خاکورزی پوششی بیشتر در مناطق خشک و برای محصولات دیم انجام می شود چون می بایست حداکثر بقایای گیاهی بر سطح خاک باقی بماند. در این روش از گاوآهن قلمی یا چیزل و یا چنجه غازی استفاده می کنند.

 

روش خاک ورزی جوی و پشته ای

جوی و پشته ای روش دیگری از خاکورزی می باشد. در این روش خاک تا زمان کاشت محصول دست نخوره می ماند و کشت را روی پشته های تشکیل شده برای محصول قبلی صورت می گیرد. با ادوات مناسب بقایا را از مسیر کشت کنار می زنند و خاک ورزی سطحی بر روی پشته ها انجام می دهند. مزارع مسـطح یا با شـیب کم، مخصوصـا مزارعی که زهکشـی ضعیفی دارند برای خاکورزی جوی و پشته ای مناسـب هسـتند زیرا که پشـته ها مانند سیسـتم زهکشـی عمـل می کند. در این روش از کارنده هایی با ضمیمه های ردیف تمیز کن برای کشت بر روی پشته استفاده می کنند.

 

بی خاکورزی

عملیات بی خاکورزی یکی از روش های خاکورزی حفاظتی می باشد. در این روش بذور را با استفاده از دستگاه هایی که در خاک شکاف ایجاد می کند بر روی همان بقایای محصول قبلی می کارند. معمولا در روش بی خاکورزی خاک و بقایای سطحی آن دست نخورده و تخریب نمی شوند و تنها تخریبی که صورت می گیرد در زمان کاشت بذور است، که می بایست شکافی در سطح خاک ایجاد شود تا بذور درون خاک قرار گیرد. در این روش از شیار بازکن های مخصوص در کارنده های بی خاک‌ورزی برای استقرار بذر درون بقایای گیاهی استفاده می کنند.

 

کم خاکورزی

در روش کم خاکورزی هدف اجرای کمترین عملیات خاکورزی بر روی خاک می باشد. کم خاکورزی با رعایت و حفظ مواد و بقایا روی سطح خاک، از فرسایش آبی و بادی و همچنین هزینه های سوخت، فشردگی خاک نیز جلوگیری می کند. در مزارعی که محصولات تابسـتانه در آن کشـت می شود، کاربرد روش کم خاکورزی برای کنترل و کاهش علف های هرز مفید واقع می شـود. در این روش از ادوات مرکب و شاخه های نیم عمیق استفاده می کنند.

 

خاکورزی اراضی دیم

در مناطق دیم با بقایای گیاهی کم، بهتر اسـت از روش بی خاکورزی و کارنده های کشـت مستقیم استفاده شود. اراضی ديم از نوع اراضی شيب دار دامن کوه ها می باشند که ساليان طولانی به کشت يک يا دو محصول اختصاص داشته اند. در صورتی که اين اراضی تحت عمليات خاکورزی مرسوم قرار گيرند، در فصول زمستان و بهار به علت بارندگی ها مورد فرسايش شديد قرار می گيرند.

به منظور کسب اطلاعات بیشتر می توانید با کارشناسان ما در ارتباط باشید.