دماهای پایین اغلب رشد و بهره وری گیاهان زراعی را تحت تاثیر قرار می دهند و باعث تلفات قابل توجهی از محصول می شوند. گیاهان مختلف معمولا در تحمل به سرمازدگی (دماهای صفر تا 11 درجه سانتی گراد) و یخ زدگی(دماهای زیر صفر) واکنش متفاوتی نشان می دهند. سرمازدگی یکی از مهم ترین عوامل خسارت زا در کشاورزی می باشد. این پدیده هرساله خسارت زیادی را به محصولات کشاورزی زده و صدمات جبران ناپذیری را کشاورزان و باغداران وارد می کند. به دلیل زیان های زیادی که سرمازدگی به کشاورزی وارد می کند، مدیریت جلوگیری از خسارت های احتمالی بسیار حائز اهمیت است و همواره کشاورزان و باغداران به دنبال راه هایی به منظور جلوگیری از خسارت سرما یا کاهش خسارات وارد شده می باشند.

سرمازدگی چیست؟

سرما و یخبندان از جمله پدیده های طبیعی هستند كه خسارت های فراوانی در برخی از سالها به گیاهان و محصولات كشاورزی وارد می نمایند. آسیب های ناشی از سرما در درختان خزان دار بسته به گونه و رقم، متفاوت بوده و این عمل غالباً ناشی از سرمای زودرس بهاره  می باشد. برای هرگونه و رقم نه تنها درجه حرارت مطلوب وجود دارد بلکه مراحل رشد و فعالیت های گوناگون گیاهان، دارای حرارت های ایده آل و همچنین محدوده ی حرارتی كشنده و حداقل و حداكثر می باشد.

سرمای دیررس بهاره خیلی خطرناك‌ تر از سرمای زمستانه است. خسارت های سرما در فصل بهار به درختان به ویژه به شکوفه ها بسیار بیشتر از خسارت های سرمازدگی در زمستان است و بیشترین آسیب ها به جوانه ها، شکوفه ها و میوه های تازه رشد کرده وارد می شود؛ اگرچه شاخه ها و برگها نیز تحت تأثیر قرار می گیرد. گلها و میوه های جوان حساستر از میوه های رسیده هستند. طول مدت این نوع سرمای بهاره کوتاه بوده و از چند ساعت تا حداکثر سه روز بیشتر نیست. با توجه به اینکه ریشه ها در داخل خاك فعال هستند، کمتر در معرض آسیب های ناشی از سرمازدگی بهاره قرار می گیرند.

علائم سرمازدگی در گیاهان:

سرمازدگی مانند سایر عوامل محیطی علائم متفاوتی را بر روی گیاهان می گذارد. به طور مثال چروکیدگی برگ، تغییر رنگ نوک و حاشیه برگ، افتادگی ساقه، کاهش تعداد جوانه و گل، خشک شدن شاخه، کاهش سطح برگ، یخ زدگی پوست و بافت ها، سیاه شدن دم میوه، ایجاد ترک روی پوست و … از علائم خسارت پدیده سرمازدگی در گیاهان می باشد. 

راه کارهای جلوگیری از سرمازدگی در گیاهان:

به طور کلی انتخاب ارقام مقاوم به سرما، انتخاب محل کشت مناسب از ابتدایی ترین راه های جلوگیری از خسارت سرمازدگی در گیاهان می باشد. در ادامه برای کنترل سرمازدگی راه کارهایی بیان شده است که بسیار کاربردی می باشد پس با ما همراه باشید. 

1. مالچ پاشی

به هر ماده ای که روی سطح خاک پاشیده شود و روی آن باقی بماند، مالچ گفته می شود. مالچ پاشی یکی از متداولترین روش های حفاظت در برابر سرمازدگی است. وجود یک لایه پوششی از مواد آلی به ضخامت 5 تا 7 سانتی متر نظیر کاه و کلش، برگهای خرد شده، … می تواند برای حفاظت گیاهان در برابر سرما مفید باشد.

 2. گرم کردن باغ و مزارع

یک روش برای جایگزینی انرژی از دست رفته از گیاه در شب های یخبندان، سوزاندن لاستیک، چوب، توده های سوخت جامد، مایع یا گاز در انواع مختلف بخاری ها شامل بخاری های مایع سوز، بخاری های با سوخت جامد و بخاری های با سوخت پروپان و گاز طبیعی است. 

3. رنگ آمیزی تنه درخت

پوسته ی تنه ی درختان برگریز گاهی در اثر وجود نوسانات دمایی از یک روز گرم تا یک شب یخبندان، ترک می خورند. این عارضه، علاوه بر خسارت مستقیم به درخت باعث ضعیف شدن گیاه و بروز آفات و بیماریها نیز می شود. با رنگ كردن تنه در اواخر پاییز وقتی دمای هوا کاهش می یابد می توان تا حدودی از خسارت سرما جلوگیری کرد.

4. برنامه غذایی  اصولی و مدیریت تغذیه در مزارع و باغات

برای  رسیدن به نتیجه مطلوب داشتن یک برنامه غذایی اصولی و متناسب با نیاز گیاه و شرایط رشدی آن بسیار حائز اهمیت است. برای کنترل سرمازدگی و جلوگیری از خسارت های به وجود آمده مصرف کودهای ضدتنش و محرک رشد مناسب می باشد. استفاده از کودهای ازت و فسفر در اواخر دوره رشد باعث کاهش مقاومت گیاه به سرما می شود. به کار بردن ریزمغذی ها و عناصری مانند منگنز، آلومینیوم، روی، منیزیم، بر، مس، و مولیبدن، به بذر ذرت، خیار، پنبه و گوجه و گیاهان دیگر باعث افزایش مقاومت آنها به سرمازدگی می شود.

تزریق پتاسیم به گیاهان پیش از وقوع سرمازدگی اثر مطلوبی بر تنظیم آب و فتوسنتز آنها دارد و می تواند باعث بهتر شدن فتوسنتز و سازگاری آب و هوایی شود. اسیدآمینه محرک رشد بوده و باعث افزایش رشد و بهبود مقاومت گیاهان نسبت به تنش های محیطی به خصوص سرما می شود، بنابراین محلول پاشی این کود بسیار حائز اهمیت است.

یکی از روش های کوددهی در درختان چالکود بعد از خزان درختان و فصل خواب آنها می باشد. در چالکود کودهای گرانول مانند آلی گوگردی ها، کود مرغی، هیومیک، فسفاته ازته، کامل ماکرو، پتاسیم گوگردی، گوگرد گرانول و پودری و … مورد استفاده قرار می گیرد. این کودها در یک سوم سایه انداز درختان در چند طرف اطراف ریشه درون چاله ریخته می شود، تا ریشه به مرور در طول فصل جذب را انجام دهد. تقویت گیاهان در این مرحله نیز باعث تحمل سرما توسط درختان می شود.

5. مدیریت هرس اصولی درختان

هرس زودهنگام و پیش از شروع سرما موجب آسیب بیشتر به درختان می شود. بنابراین، در مناطقی که احتمال سرمازدگی زمستانه وجود دارد، تا حد امکان باید عملیات هرس را تا اواخر اسفند و رفع خطر سرما عقب انداخت. باغدار باید در شهریورماه از هرس سنگین خودداری کند، زیرا رشد جدید گیاه را تحریک می کند. همچنین در انتهای پاییز نیز نباید هرس سنگین انجام داد تا محل بریدگی ها ترمیم شود و درخت با سرمای زمستان مواجه نشود.

هرس دیرهنگام گلدهی را به تأخیر می اندازد و باعث می شود در زمان وقوع سرمازدگی آسیب به شکوفه ها نرسد. در درختان خزان کننده طی یک سرمازدگی تابشی، خسارت از پایین به بالا رخ می دهد. گیاهان چوبی در 4 تا 6 هفته پس از اولین یخ زدگی شدید زمستانه، نباید هرسِ شدید شوند. پس از وقوع یخبندان می توان هرس سبک انجام داد. از هرس گیاه در تابستان و اوایل پاییز باید خودداری شود. زیرا این كار باعث برهم خوردن تعادل هورمونی گیاه و بازشدن جوانه های رویشی جانبی و آغاز رشد مجدد می شود. این رشد جدید باعث افزایش حساسیت در برابر سرما می شود.

6. جلوگیری از شخم زدن

از شخم زدن زمین هنگامی که خطر سرمازدگی وجود دارد باید جلوگیری شود. شخم زدن باعث ایجاد منافذ هوای بیشتر در خاک و سردتر شدن آن می شود. اگر خاک شخم زده شده باشد، خردکردن کلوخها با کلوخکوب و سپس آبیاری زمین باعث کاهش اندازه خلل و فرج خاک و افزایش ذخیره گرما می شود.

7. آبیاری

وقتی خاكها خشک هستند، فضاهای هوای بیشتری وجود دارد كه باعث جلوگیری از انتقال و ذخیره ی گرما در خاك می شوند. بنابراین در سال های خشک، حفاظت از یخ زدگی از طریق مرطوب كردن خاك بهبود می باشد. بهتر است آبیاری گیاهان را به میزان مورد نیاز در فصل سرما انجام دهید تا حدودی از خسارت ناشی از وقوع سرما جلوگیری کنید.

8. از بین بردن گیاهان پوششی

مؤثرترين و كارآمدترين روش برای از بين بردن گياهان پوششی و يا پايين نگه داشتن رشد آنها استفاده از علف‌ كشها است. تأکید می شود که اين كار بايد پیش از شروع فصل سرما انجام شود. حذف گیاهان پوششی موجب افزایش جذب تابشی خاك می شود و انتقال و ذخیره ی گرما در خاك را بهبود می بخشد. در صورت امکان، گیاهان پوششی باید خیلی زود وجین شوند تا امکان تجزیه ی بقایا یا حذف آنها از سطح مزرعه یا باغ فراهم شود.

به منظور کسب اطلاعات بیشتر می توانید با کارشناسان ما در ارتباط باشید.