در حال حاضر در سراسر دنیا، اشکال مختلف هرس با بکار گرفتن وسایلی مانند چاقوهای ویژه و انواع مختلف قیچی و اره با نیروی دست انجام می پذیرد. ولی از آنجا که با گسترش روز افزون جمعیت دنیا، نیاز به تولید در سطوح بزرگ بالا رفته و به دلیل گرانی کارگر ماهر، این امر در سطوح قابل اجرا و مقرون به صرفه نیست. در صورت امکان درختان و درختچه ها توسط ماشین های ویژه ای می بایست هرس شوند. روش جدیدی که جدیدا مورد توجه قرار گرفته، هرس شیمیایی است که برای کمک به هرس مکانیکی بسیار امیدوار کننده و موفقیت آمیز می باشد.

هرس مکانیکی:

هرس مکانیکی به طور معمول در باغ هایی به کار گرفته می شود که درختانشان روی ردیف های منظم با فواصلی کمتر از معمول کشت شده اند، و به همین دلیل می توان بدون شاخه گزینی و پرداختن به تک تک شاخه  ها، به طور کلی براساس شکل و اندازه ی خاص هرس کرد. به طور معمول در هرس مکانیکی از نوعی تیغه های متحرک شبیه قسمت درو کننده کمباین برداشت غلات و یا ماشین های برداشت یونجه استفاده می شود. این نوع اره ها به ویژه برای درختان مانند هلو و مرکبات که در کشورهای خارجی هرساله هرس شدید می شوند و باغ هایی که درختانشان به شکل های پهن داربستی هستند، قابل استفاده می باشد.

وسیله دیگری که براس هرس استفاده می کنند، قیچی باغبانی است که بر سر لوله ای بلند نصب شده و برای قطع شاخه های کلفت که در ارتفاع هایی بالای درخت و دور از دسترس قرار دارند، بکار می روند.

هرس شیمیایی: 

علم شیمی در بیشتر مواقع در عملیات های مختلفی که به کار گرفته می شود، سرعت را بالا برده و به دلیل کاهش استفاده از نیروی انسانی در هزینه و وقت نیز صرفه جویی می شود. مواد شیمیایی قابل استفاده در هرس به سه گروه تقسیم می شوند:

گروه اول مواد شاخه زا نامیده می شوند و با خشک کردن جوانه انتهایی گیاه جوان، مشابه هرس سربرداری عمل می کنند و نهال را در همان سال پیوند وادار به تولید شاخه های فرعی می سازد. زمان پاشیدن این مواد اواخر بهار است که به این طریق می توان یک سال در وقت صرفه جویی کرد. درختان تیمار شده با این مواد سریع رشد کرده و به بار می نشینند. این مواد در حقیقت با کم کردن مقدار اکسین از چیرگی انتهایی جلوگیری کرده و تعداد شاخه هاهی فرعی را بیشتر می کند.

گروه دوم نوعی مواد هستند که از رشد کلیه قسمت های شاخساره درخت جلوگیری می کنند، به طوری که در بعضی موارد مصرف آنها در یکسال نیاز به هرس را در سال بعد منتفی می سازد یا بسیار کم می کند. این مواد پس از هرس شدید مکانیکی روی محل زخم و نیز پوست شاخ های کلفت و تنه مالیده یا پاشیده شود از رشد نرک ها که به طور معمول در این موارد به تعداد زیاد تولید می شوند جلوگیری می کند.

گروه سوم مواد شیمیایی که در هرس کاربرد دارند، انواع اکسین ها هستند که در تنظیم مقدار گل میوه و گل از راه تنک سازی و نیز جلوگیری از ریزش بی موقع، موثرند.

اشکال مختلف هرس:

پیرایش یا هرس به شکل های مختلف انجام می شود و معمولا بسته به هدفی که مدنظر است تعیین می شود که نوع و ظاهر هرس به چه شکل باشد. در ادامه اشکال مختلف هرس بیان شده است:

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد هرس در زمستان اینجا کلیک کنید.

شکل گرد یا آزاد

شکل های گرد هرس بر حسب ارتفاع پایین ترین شاخه تاج از سطح زمین(طول تنه)، می توان به گروه های پابلند با طول تنه بیش از 180 سانتی متر و نیمه پابلند با طول تنه بین 80 تا 180 سانتی متر و پاکوتاه به طول تنه کمتر از 80 سانتی متر تقسیم کرد. به طور کلی اگر طول نهال برای ارتفاع مورد نظر مناسب باشد به شکل دلخواه پیرایش می کنند ولی اگر طول نهال کمتر از حد لازم باشد، در مورد درختان پایه بلند سرعت رشد جوانه انتهایی با افزایش طول تنه مرتب کند می شود و باید در دو یا سه سال اول، برای تسریع رشد تنه، جوانه انتهایی را هرساله قطع و از بین شاخه های فرعی تولید شده بالاترین آنها را نگه داشت و جانشین جوانه انتهایی شاخه و بقیه را قطع کرد. 

وقتی طول تنه به حد دلخواه رسید می توان از طریق پیوند و یا اگر تنه خود ناشی از پیوندک باشد، از طریق نگه داشتن شاخه های فرعی مناسب، نسبت به ایجاد شاخساره اقدام نمود. 

شکل هرمی

شکل هرمی از اشکال مختلف هرس بوده و بیشتر برای درختان زینتی مانند کاج و چنار استفاده می شود. در این روش به درخت اجازه داده می شود که به صورت طبیعی رشد کند و هرس تنها محدود به حذف شاخه های فرعی اضافی و قطع شاخه های پایینی تنه تا ارتفاع دلخواه می باشد. بنابراین همیشه ارتفاع شاخه مرکزی، شاخه پیشاهنگ درخت است. در این روش طول شاخه های پایینی بیشتر از طول شاخهای فرعی بالاتر که جوان تر هستند می باشند و شکل هرم یا مخروط به خود می گیرند که به طور معمول دارای ارتفاع زیاد و قطر تاج به نسبت کم می باشند.  شکل هرمی برای درختان میوه به کار نمی رود.

شکل شلجمی

این شکل بیشتر در میوه کاری و برای محدود کردن ارتفاع درخت و گسترده نمودن تاج آن در درختانی مانند گلابی، سیب، بادام، زردآلو، آلو و .. به کار می رود. در این روش پس از اینکه نهال در زمین کاشته می شود، سر آن را در فاصله ای حدود 120 تا 150 سانتی متری زمین قطع می سازند. نهال در سال بعد تعدادی شاخه های فرعی تولید می کند که در زمستان تعدادی از آنها را که از رشد چند جوانه بالایی حاصل شده و زاویه بسته و رشد عمودی دارند، حذف و از بقیه 2 تا 5 شاخه را که با تنه زاویه نزدیک به عمودی داشته و در اطراف تنه اصلی واقع شده اندو همچنین با یکدیگر 20 تا 30 سانتیمتر فاصله عمودی داشته باشند و به عنوان شاخه های اصلی درخت آینده گزینش می کنند و بقیه را از ته قطع می کنند.

در این شکل هرس، هیچ شاخه ای به طور پیوسته حالت پیشاهنگ به خود نخواهد گرفت بجز اینکه شاخه ای بر دیگران مسلط و از آنها بزرگ تر باشد باید سر آن را قطع  و نقش پیشاهنگ را به شاخه دیگر واگذار کرد.در این روش درخت در تمام جوانب خود دارای شاخه های قوی می شود و شاخه ها می توانند محصول زیادی تولید کرده و در برابر وزن و نیز فشارهای خارجی به راحتی مقاومت کنند.

شکل جامی

شکل جامی از اشکال مختلف هرس بوده و از نظر نوع هرس بسیار شبیه شکل شلجمی می باشد، با این تفاوت که در هنگام گزینش شاخه های اصلی، فاصله عمودی آنها با یکدیگر کمتر و حدود 10 تا 15 ساتیمتر می باشد. چنین شاخه هایی پس از اینکه رشد کردند و قطور شدن فاصله های میانی را پر می کنند. یکی از مزایای این شکل هرس، باز بودن قسمت مرکزی تاج و نفوذ نور کافی به داخل آن می باشد. مهم ترین عیب این شکل این است که محل اتصال شاخه های اصلی به تنه، به دلیل تراکم آنها به نسبت ضعیف است و همیشه این خطر وجود دارد که در اثر وزن میوه و فشار ناشی از برف و یخ زمستانه تنه از وسط شکاف برمی دارد و درخت از بین می رود.

شکل پاچراغی

یکی دیگر از اشکال مختلف هرس پاچراغی بوده و کاربرد این روش بیشتر در هرس تاک و بوته های مشابه مانند گل سرخ غیر رونده می باشد. برای پرورش تاک به روش پاچراغی در اول بهار قلمه را که بهتر است بخاطر رشد سریعتر بیشتر ریشه دار شده باشد در محل اصلی کشت کرده، آن را طوری نزدیک سطح زمین قطع می کنند که تنها یک جوانه بر روی آن باقی بماند. در طول بهار از رشد این جوانه، شاخه ای به وجود می آید که  در ابتدا ترد و ظریف است و بنابراین باید توسط قیم محافظت شود. این شاخه در آینده تنه اصلی بوته را تشکیل می دهد و می بایست پس از اینکه به ارتفاع دلخواه رسید(حدود 75 سانتی متر) سر آن را قطع کرد. هر سال باید به طور مرتب بوته هرس شود و به تعداد کافی جوانه برای رشد سبزینه ای و تولید محصول متعادل روی درخت باقی بماند.

شکل پهن داربستی

شکل پهن از اشکال مختلف هرس بوده و در این شکل درختان طوری پیرایش می شوند که دو بعد بشتر نداشته باشند یعنی به جای اشغال حجم معینی از فضا تنها یک سطح را به صورت عمودی اشغال کنند. در این نوع هرس درختان به وسیله پیوند زدن روی پایه های کوتاه کننده، پاکوتاه شده و شاخه ای از آن توسط قیم ریسمانی نگهداری می شوند. شکل های پهن به دلیل اینکه زود به بار می نشینند و میزان توانشان بالاست و انجام عملیات باغبانی بر روی آنها ساده تر صورت می گیرد، بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. شکل های پهن شامل طنابی یا ریسمانی، چنگالی، دیواره ای و پنجه ای می باشند.

شکل پهن طنابی یا ریسمانی

در این روش که یکی از پرمحصول ترین شکل های پیرایش درختان است، گیاه تنها از یک ترکه به طول 120 تا 150 سانتیمتر تشکیل می شود. در این روش گیاهان که بر روی پایه ای بسیار کوتاه کننده پیوند شده اند به طور متراکم کشت می گردند و با هرس مداوم زمستانه و تابستانه همیشه به شکل و اندازه اولیه نگهداشته می شوند. شکل های یک شاخه ای شامل انواع مختلفی مانند عمودی، مایل و ضربدری می باشد. 

شکل پهن چنگالی

در این شکل ها کشت بیش از شکل های تک شاخه است و به 150 تا 200 سانتی متری روی ردیف و بین دو ردیف می رسد. در این روش پس از اینکه نهال پیوندی در پایه داربست کشت شد، سر آن را در ارتفاع پایین ترین مفتول داربست طوی قطع می کنند که دو جوانه انتهایی باقیمانده یکی در سمت راست و دیگری در سمت چپ واقع شود. شاخه های حاصل از رشد این جوانه ها را که به تدریج که رشد می کنند با بستن به مفتول های داربست به صورت افقی در می آورند و پس از اینکه طولشان به اندازه مناسب رسید سر آنها را طوری قطع می کنند که آخرین جوانه باقیمانده رو به بالا باشد.  پس از رشد این شاخه ها تبدیل به یک شاخه عمودی می شوند و بنابراین یک چنگال دو شاخه تولید می کنند.

شکل پهن دیواره ای

این شکل هرس در بین انواع پهن از همه متداول تر است و در درجه اول برای تاک و در درجه دوم برای سیب مورد استفاده قرار می گیرد. شکل پیرایش گیاه در این روش بسیار شبیه به روش چنگالی است با این تفاوت که انتهای بازوها به طرف بالا بر نمی گردد و میوه روی سیخک های موجود بر بازو در تاک به وجود می آید. شکل های پهن افقی می توانند دارای 2،4 و یا 6 بازو باشند، که در 1،2 و 3 طبقه روی هم قرار گرفته اند. در تاک میزان محصول بوته هایی که به این شکل هرس شدند، بیشتر از آن درختانی است که پاچراخی هرس شدند. ولی در شکل داربستی خطر آسیب رسیدن به محصول در اثر حمله پرندگان مانند گنجشک بیشتر است. 

شکل پهن پنجه ای

شکل پهن پنجه ای در ابتدا بسیار شبیه شکل های چنگالی و افقی می باشد و تفاوت عمده آنها در این است که بازوها توسط دو قیم چوبی نگهداری می شوند که با خط افق زاویه ای 30 تا 60 درجه می سازند و هرکدام می توانند به نوبه هود منشعب شوند. شکل های پنجه ای بیشتر در هلو و سیب کاربرد دارد و یکی مزایای آن عدم نیاز به پیوند روی پایه های کوتاه کننده دیگر و افزایش میزان محصول برداشت شده نسبت به شکل های داربستی و گرد می باشد. 

شکل های ویژه بوته ترکه ای، داربستی جناغی، تزئینی برای آلاچیق سازی، پرچین سازی، شکل سازی نیز برای هرس در درختان وجود دارد.

به منظور کسب اطلاعات بیشتر می توانید با کارشناسان ما در ارتباط باشید.