بیشتر گیاهان، به ویژه چندساله های چوبی، اگر در شرایط محیطی مناسب بدون دخالت انسان رشد کنند، پس از تبدیل به درختان و یا درختچه هایی با شاخساره متراکم خواهند شد که چه از نظر میزان و کیفیت باروری و چه از نظر شکل ظاهری مطلوب نخواهند بود. در اینگونه گیاهان، شاخه ها مزاحم رشد همدیگر بوده و دچار پیچیدگی و خمیدگی می شوند. از طرفی به دلیل پربرگی، نور کافی به درون شاخساره گیاه نمی رسد به تدریج برگها و شاخه های وسطی شاخساره خشک می شوند و از بین می روند و تولید گل و میوه محدود به سطح برونی شاخساره می شود و در نتیجه میزان محصول کم می گردد. برای جلوگیری از این امر و ایجاد شکل و حالت مناسب در گیاه، باید آن را هرس و به نحوه ی دلخواه پیرایش کرد. بهترین زمان مناسب هرس در زمستان می باشد.

هرس یا پیرایش:

گاهی اوقات برای تحت تاثیر قرار دادن، هدایت کردن رشد و باروری گیاه، قسمتی از شاخه، ریشه و یا پوست را قطع کرده تا نوع و شکل رشد گیاه را فرم دهند. عملیات پیرایش به منظور اهداف متفاوتی در طول فصل زمستان در باغات اجرایی می شود. تسهیل عملیات باغبانی، ایجاد تعادل بین رشد رویشی و زایشی، جوان سازی درختان درختان مسن، شکل دهی جهت تزئین، به وجود آوردن فضای مناسب جهت ورود نور و هوا به درون تاج درختان و … از اهداف مهم در هرس می باشند.

معمولا هرس در زمستان که به هرس سیاه یا زمستانه معروف است انجام می شود. در زمان هرس زمستانه درختان در حالت خواب هستند و دسترسی راحت به شاخه وجود دارد و کمترین آسیب به گیاه می رسد. 

انواع هرس در زمستان:

در هرس بسته به هدفی که انتخاب شده قسمت های مختلف گیاه مانند شاخه، ریشه، برگ، پوست و گل و … را انتخاب کرده و عملیات هرس را بر روی آن اجرا می کنند. حذف هریک از اعضای گیاه بر روی رشد ونمو و باروری آن در همان سال و گاهی در چند سال آینده اثر می گذارد و منجر به بهبود کیفیت و رشد گیاهان می شود.

هرس شاخه:

در بین اعضای مختلف یک گیاه، تعداد و نحوه رشد شاخه ها مهم ترین عامل تعیین کننده در نحوه و اندازه پایداری آن در مقابل فشارهای ناشی از وزن میوه، باد، برف و یخبندان زمستانه به شمار می رود. افزون بر این چگونگی قرار گرفتن شاخه ها و زاویه آنها با تنه و شاخه های اصلی تر به میزان زیادی روی قدرت باروری گیاه و تحمل آن در برابر شرایط نامساعد جوی تاثیر می گذارد. در هنگام پیرایش شاخه های یک گیاه، باید دقت زیادی به کار برد و همواره شکل و اندازه نهایی آن را در نظر گرفت. 

نکات مهم در هرس شاخه:

در هرس شاخه های نابارور تمام پاجوش ها و نرک ها را در طول فصل رشد، که به تدریج پایدار می شوند، از ته قطع می کنند. در شاخه های بارور این عملیات بستگی به طول عمر آنها دارد. به طور مثال شاخه های بارور معمولی بیش از یکبار تولید گل و میوه نمی کنند، بنابراین باید در زمستان سالی که به بار نشسته اند، هرس شوند. 

در هرس شاخه باید دقت داشت که برش در پایین ترین قسمت شاخه ای که قرار است حذف گردد و به موازات تنه یا شاخه اصلی ایجاد گردد. هرگاه درختی چندسال هرس نشده باشد و به هرس شدید نیاز داشته باشد می بایست اینکار رو آهسته و به تدریج انجام داد، زیرا هرس شدید باعث افت باروری و کاهش محصول می شود. در هنگام حدف کامل شاخه ها باید دقت داشت که هر چه زاویه ای که شاخه با تنه و یا شاخه حامل خود می سازد قائم تر باشد، این شاخه قوی تر بوده و رشد بهتری خواهد داشت.

 انشعابات دو شاخه ای، آنهایی که قطر یکی از شاخه هایشان از دیگری کمتر است قویتر از آنهایی هستند که قطر شاخه هایشان باهم مساوی است. بنابراین می بایست انشعابات دو شاخه ای که قطر دوشاخه آنها یکسان نیست، نگه داشته شوند. 

در هنگام سرزنی معمولا یک سوم تا نصف انتهای شاخه های طویل حذف می شود. وضعیت محل برش نسبت به اولین جوانه نزدیک به آن، در نحوه رشد شاخه و شکل درخت بسیار تاثیر گذار می باشد. یکی از دلایل اصلی هرس در درختان میوه، رسیدن نور به قسمت های درونی تاج درخت می باشد. به همین منظور باید در هنگام هرس کردن با حذف شاخه های اضافی، قسمت های میانه شاخساره در حد لازم باقی بمانند. 

بسیاری از آفات و بیماری ها در سطح یا درون شاخه خشکیده زمستان گذرانی می کنند، از این روز بهتر است تمام شاخه های خشک بریده و هرس شوند تا آفاتی مانند سوسک های شاخه بلند و پوست خوارها از بین بروند. 

هرس ریشه:

ریشه، از دو طریق به رشد گیاه کمک می کند، یکی از طریق جذب آب که به عنوان نیروی محرکه رشد به کار می رود و دیگری از طریق هورمون های ویژه گروه جیبرلین که باعث تحریک رشد گیاهی می شود. وجود تعادل بین حجم ریشه و شاخساره، برای رشد و باروری ضروری می باشد. اگر هرس شاخساره زیادتر از معمول صورت بگیرد گیاه مجبور می شود شاخساره بیشتری تولید کند و از تولید محصول عقب می افتد. ولی اگر رشد ریشه دچار محدودیت باشد و یا از بین رفته باشد، رشد گیاه محدود شده و گیاه زودتر به باردهی می رسد و نرخ تبدیل گل به میوه افزایش می یابد. 

با استفاده در تیغه های مخصوص در فصل زمستان ریشه های درختان را قطع و بدون آسیب وارد کردن به محصول سال بعد، رشد درختان را محدود کنند. نوعی دیگر از هرس ریشه هنگام کاشت نهال در محل اصلی و یا انتقال آن از خزانه ای به خزانه ای دیگر و یا هنگام نشاءکاری از طریق سرزنی ریشه های فرعی صورت می گیرد. 

به طور کلی میزان تحمل و واکنش گیاهان مختلف به هرس ریشه متفاوت می باشد و بسته به توانایی آنها نسبت به تولید ریشه فرعی، آسیب وارد شده به گیاه کمتر می باشد. این گیاهان چون نمی توانند ریشه فرعی زیادی تولید کنند، به جابه جایی و هرس ریشه حساس ترند و از این عمل آسیب می بینند.

هرس برگ:

هرس برگ، هرسی تابستانه است که گاهی در مورد گیاهانی که رشد زیاد و شاخساره متراکم دارند، به کار گرفته می شود. برای انجام این عمل وسایلی مانند چوب های بلند لازم است که به وسیله ی آنها قسمتی از برگ های درخت را حذف می کنند تا نور بیشتری به قسمت های مرکزی شاخساره درخت برسد و میوه با کیفیت تری تولید شود. گاهی در بعضی باغات هرس برگ را با دست انجام می دهند.

هرس پوست:

زخم کردن پوست درختان هرسی تابستانه است که به طور معمول در بهار به منظور تبدیل شاخه نابارور به بارور، تقویت شاخه های بارور ضعیف که گل می دهند ولی قدرت نگهداری میوه های حاصله و گاهی حتی گل های خود را ندارند و سرانجام مبارزه با غرور درختان و وادار کردن آنها به باروری، انجام می شود. زخم کردن پوست، باعث قطع رابطه قسمت های بالای زخم با بقیه گیاه می شود و این قسمت ها مواد قندی خود را از دست نمی دهند و تقویت می شوند. تکه برداری، شکاف زنی، حلقه زنی، طوقه برداری، معکوس کردن پوست از روش های مختلف هرس پوست درختان می باشد.

هرس گل و میوه:

این هرس از اول بهار یعنی زمان شکوفایی گلها تا هنگامی که میوه ها به قطری حدود یک سانتیمتر می رسد، می تواند انجام شود. هرس گل و میوه که بطور کلی تنک کردن نامیده می شوند تنظیم مقدار بار درخت، متناسب با قدرت آن می باشد. 

به منظور کسب اطلاعات بیشتر در زمینه اصول هرس درختان اینجا کلیک کنید.

به منظور کسب اطلاعات بیشتر می توانید با کارشناسان ما در ارتباط باشید.