برنج، غله‌ ای سرشار از نشاسته است و یکی از پایه‌های اصلی رژیم غذایی حدود نیمی از جمعیت جهان می باشد. کشت هیچ محصول دیگری به اندازه رشد برنج برای خوراک انسان، اقتصاد کشاورزی و اکوسیستم کره زمین حیاتی نیست. با افزایش جمعیت جهان، کاشت برنج بیش‌ از پیش اهمیت یافته است و از این رو باید با در نظر گرفتن بهترین شرایط برای رشد برنج و بهترین روش کاشت برنج، این غله پر مصرف را تا حد امکان به طور موثر رشد داد و در عین حال اثرات منفی بر محیط‌ زیست را نیز به حداقل رساند. بهترین زمان کاشت بهاره برنج اواخر فروردین تا اوایل اردیبهشت است.

برنج یکی از محصولاتی است که برای جوانه زنی نیاز به آب و هوای مطلوب دارد تا بتواند رشد و بهره بیشتری داشته باشد. در حال حاضر استان های شمالی دارای بالاترین سهم مزارع در برنج کاری هستند زیرا آب و هوای آن نواحی کاملا مرطوب و پرباران است.

تاریخ کاشت برنج:

کشت برنج بهتر است زمانی شروع شود که درجه حرارت در عمق کاشت حداکثر 10 سانتی متر، 15 درجه سانتی گراد بوده و هوا رو به گرم شدن باشد. به دلیل حساس بودن برنج به دماهای پایین، بهتر است زمانی کشت شود که در طی دوره رشد و نمو گیاه از جمله سبز شدن و مرحله پرشدن دانه با سرما مواجه نشود. در استان مناسب ترین تاریخ کاشت بهاره برنج و کاشت تابستانه برنج به ترتیب دهه اول اردیبهشت و دهه دوم خردادماه است. با تأخیر در کاشت، عملکرد آن نیز کاهش می یابد به طوری که اگر تا تیرماه کشت برنج به تعویق افتد، رشد رویشی آن طولانی شده و افت عملکرد قابل توجهی خواهد داشت.

انتخاب زمین ومیزان بذر مورد نیاز برای کاشت برنج:

اراضی که خاک حاصلخیز، دارای ورودی آب مستقل و سیستم زهکشی دارند برای کشت برنج مناسب می ­باشند. کشت محصولات خانواده بقولات در تناوب با برنج باعث افزایش حاصلخیزی خواهد شد. میزان بذر مصرفی برای کاشت بهاره برنج در روش کاشت ایستگاهی برای ارقام محلی و اصلاح شده 40 تا 60 کیلوگرم مناسب است و برای هیبرید 20 تا 25 کیلو مناسب است. میزان بذر مصرفی در روش مکانیزه 180 الی 200 گرم بذر جوانه دار شده برای ارقام محلی در هر جعبه و  150 گرم بذر جوانه دار شده برای ارقام اصلاح شده پرمحصول در هر جعبه توصیه می شود ولی در برنج هیبرید 80 گرم در هر جعبه مناسب است.

جوانه‌ دار کردن بذر برنج:

برای جوانه‌ دار کردن بذر برنج، ابتدا مقدار زیادی محلول آب و نمک تهیه می‌ کنند. سپس کشاورزان شلتوک‌ هایی که از پارسال نگه داشته‌ اند را داخل آب و نمک می‌ ریزند. بذرهای سبک روی سطح آب می‌ آیند و بذرهای سنگین‌تر ته نشین می‌ شوند. این بذرهای سبک ارزش کاشت ندارند‌ و باید دور ریخته شوند. بذرهای سنگین‌ تر را برای مراحل بعدی با آب شسته و داخل گونی‌های مناسب می‌ ریزند و گونی‌ها را داخل آب می‌ گذارند و چند روز زمان می‌ دهند. بعد از ۲ یا ۳ روز که گونی‌ها داخل آب قرار داشتند آن‌ها را خارج کرده و بذرهای داخل گونی را روی زمین یا حصیر می‌ ریزند و روی آن را با پارچه نمدی می‌ پوشانند. حدود یک هفته طول می‌ کشد تا بذرها جوانه زده و آماده کاشت در زمین کشاورزی‌ به اسم خزانه شوند.

روش های کاشت بهاره برنج:

کشت مستقیم برنج:

در این روش بذر خشک یا نشاء برنج در زمین بدون عملیات مانند دیگر گیاهان زراعی از جمله: ذرت، پنبه، سویا و … کشت می شود. از جمله مزایای این روش کشت: سادگی اجرای آن، کاهش مصرف آب، کاهش تردد ماشین آلات کشاورزی در مزرعه، کاهش عملیات خاک ورزی و جلوگیری از تخریب ساختمان خاک، اجرای خاکورزی حفاظتی، اجرای تناوب زراعی، کاهش آلودگی های زیست محیطی و گازهای گلخانه ای، کاهش هزینه های تولید در واحد سطح، بالا بردن راندمان مصرف کودهای پرمصرف و ریزمغذی ها آهن، روی، مس و غیره است. کشت مستقیم به سه شیوه ی مختلف انجام می شود که عبارتند از:
الف)کشت مستقیم در بستر مرطوب
ب) کشت مستقیم در بستر خشک
ج) کشت مستقیم در داخل آب

نشاءکاری برنج:

رایج ترین روش کشت بهاره برنج در کشور کشت نشاء است. در این روش ابتدا بذرهای برنج در خزانه کاشته و جوانه زده می شود. به مدت تقریبی 25 تا 30 روز در خزانه مستقر است و بعد از اینکه نشاءها به مرحله 3 تا 4 برگی رسیدند به زمین اصلی که قبلا شخم خورده و عملیات لازم انجام شده است منتقل و کاشته می شوند. به طور کلی مراحل کشت نشاء برنج عبارتند از:
الف)خزانه
ب)آماده سازی زمین شامل: شخم، گلخرابی و تسطیح
ج) نشاکاری

خزانه قسمت کوچکی از زمین کشاورزی است که بذرهای جوانه‌دار شده را درون آن می‌کارند تا تبدیل به نشاء شوند. از آنجایی که کاشت برنج در ایران عموماً به روش نشائی انجام می‌شود، کشاورزان از حدود ۶ ماه قبل از عملیات جوانه‌ دار کردن بذرها، یعنی پاییز، عملیات آماده کردن قطعه زمین کشاورزی موسوم به خزانه را انجام می‌ دهند. در پاییز ماه زمین را شخم زده و در اواخر زمستان روی خاک آن را با کود می‌ پوشانند. مجدداً زمین را شخم زده و تمامی سنگ و کلوخ‌های سطح خاک را جمع‌ آوری می‌ کنند. بدین ترتیب زمین خزانه آماده کاشت بذرهای جوانه‌ دار می‌ شود. در آخر نیز اطراف خزانه را با جوی آب پوشش می‌ دهند تا بتوان درون خزانه آب نگهداری کرد.

 نشاءها به صورت چندتایی کاشته شده و تعداد نشاءهایی که کنار هم قرار داده می‌ شوند و همچنین فاصله هر دسته از نشاء از دسته‌های اطراف به نوع نشاءها بستگی دارد. در اصل فاصله کاشت نشاء‌ها بسته به نوع برنج متفاوت است. نشاء برنج‌های پرمحصول مثل فجر و ندا که محصول بیشتری می‌ دهند با فاصله بیشتری از هم کاشته می‌ شوند.

کوددهی برنج:

میزان و انواع کودهای مورد نیاز در اراضی شالی کاری به تفکیک قبل از کاشت و در دوران رشد برنج ارائه می شود. در کشت مستقیم برخلاف کشت سنتی به دلیل عدم وجود شرایط احیاء در خاک، آزمون خاک برآورد خوبی از وضعیت عناصر غذایی مزرعه می باشد و نقش بسزایی در مصرف بهینه کود خواهد داشت.

نقش سیلیسیم  و هیومیک در برنج:

سیلیسیم یک عنصر مفید برای گیاه برنج می باشد و برای توسعه برگ های قوی، ساقه و ریشه مورد نیاز است. تشکیل لایه اپیدرمی ضخیم سیلیکاتی در جلوگیری از بروز بسیاری از بیماری ها، جلوگیری از خوابیدگی و ورس، افزایش تحمل گیاه در خاک های شور و در نهایت افزایش عملکرد نقش دارد. اسید هیومیک در طول دوره رشد به دلیل تاثیر آن در افزایش جذب آب، کاهش تنش محیط، بهبود شرایط خاک و افزایش جذب عناصر غذایی به صورت کودآبیاری در مراحل قبل از پنجه زنی و شروع ساقه دهی ضروری است.

کاربرد اسیدآمینه  و روی در برنج:

در شروع پنجه زنی که شروع رشد رویشی می باشد، گیاه بخش مهمی از عناصر را از کودهای پایه دریافت می کند. به منظور تسهیل در فرآیند جذب و افزایش کارایی کودهای پایه مصرفی، کاربرد محرک های رشدی نظیر اسیدهای آمینه توصیه می شود. همچنین در مرحله ساقه دهی به دلیل نیاز بالا گیاه به عناصر غذایی، مصرف محرک های رشد اهمیت دارد.

در سیستم کشت مستقیم برنج، به علت کاهش پخشیدگی عنصر روی در خاک با رطوبت کم، عنصر روی باید در مراحل مختلف رشد مصرف شود، به همین منظور محلول پاشی روی در مراحل پنجه زنی و ابتدای تشکیل خوشه توصیه می شود.

نقش پتاسیم در برنج:

پتاسیم در افزایش پایداری غلات در برابر خوابیدگی ورس، کاهش آلودگی به بیماری های قارچی، کاهش اثرات تنش و مقاومت به خشکی نقش موثر دارد و مصرف آن به صورت تقسیط همانند ازت در طول دوره رشد ضروری می باشد. توصیه می شود 50 درصد مقدار توصیه در مراحل پنجه زنی و ساقه دهی با کود کلرور پتاسیم در اراضی غیر شور مصرف شود. همچنین به دلیل تاثیر پتاسیم در افزایش تعداد غلاف، تعداد دانه در هر سنبله و افزایش وزن هزاردانه، مصرف کودهای پتاسیم بالا از مرحله ساقه دهی قابل توصیه است.

نقش نیتروژن و فسفر در برنج:

نیتروژن در تمام دوره رشد برنج مورد نیاز می باشد. زمان حداکثر نیاز آن بین ابتدای پنجه زنی تا ساقه دهی و نیز مرحله خوشه دهی اولیه می باشد، که ضرورت دارد میزان توصیه شده کود نیتروژن به صورت تقسیط در این مراحل مصرف شود. در کشت مستقیم برنج به دلیل تراکم بالا و سیستم ریشه ای ضعیف، احتمال کاهش جذب فسفر از خاک و کمبود آن وجود دارد، بنابراین استفاده از کودهای فسفر بالا در مراحل اولیه رشد گیاه قبل از پنجه زنی به صورت کود آبیاری توصیه می شود.

آبیاری برنج:

یک ماه اول کاشت بهاره برنج، آبیاری می بایست غرقابی باشد و بقیه دوران رشد بصورت تناوبی آبیاری این گیاه صورت می گیرد. فاصله تناوبی آبیاری معمولا بین 4 تا 7 روز است که این فاصله نیز بسته نوع منطقه و نوع خاک متفاوت می باشد. در یک ماه اول وجود آب دائم در پایه بوته ها در کنترل رشد علف هرز مؤثر است. همچنین با تغییرات احتمالی دمای محیط مقابله و به کاهش بیماری بلاست کمک زیادی می کند.

به منظور کسب اطلاعات بیشتر می توانید با کارشناسان ما در ارتباط باشید.